Ginâyî Sofyevî’s Acâibu’l-Mahlûkât: Mirât-ı Kâinât

Arap ve Fars edebiyatlarında XII. asırdan itibaren örnekleri verilmeye başlanan acâ’ibü’l-mahlûkâtlar, acayip görülmemiş canlılar, coğrafi yerler, bitkiler tabiatüstü çeşitli varlıklar hakkında bilgiler veren “acâ’ibü’l-büldân”, “acâ’ibü’l-Hind”, “acâ’ibü’l-mahlûkât” gibi isimlerle kaleme alınan bir türdür. Ebû Ca’fer Muhammed b. el-Hasen Alî et-Tûsî (ö. 460/1067), Hâmid el-Gırnâtî’nin 565/1169) Kazvînî’nin 682/1283) almış oldukları acâ’ibü’l-mahlûkât türündeki eserler kendilerinden sonrakileri büyük oranda etkilemiştir. Gınâyî Sofyevî’nin olduğu “Mirât-ı Kâ’inât,” Ebü’l-Hasen İzzüddîn eş-Şeybânî el-Cezerî 630/1233)’nin “Tuhfetü’1-Acâ’ib Turfetü’l-Garâ’ib” adlı Arapça eserinin 969/1562 yılında “Mir’ât-ı Kâ’inât” adıyla Türkçeye yapılan tercümesidir. Eserin nüshaları Türkiye Büyük Millet Meclisi Kütüphanesi’nde MT 492 numarada “Mir’âtü’l-Kâinat” olarak Berlin Devlet Kütüphanesi Ms. or. oct. 3663 ise Cezerî’nin eserine uygun “Mir’âtü’l-Kâ’inât Terceme-i Tuhfetü’l-Acâib ü Garâyib Bildürür” şeklinde kayıtlıdır. Çalışmada, Gınâyî’nin daha önce herhangi çalışmaya söz konusu edilmemiş mensur acâ’ibü’l-mahlûkâtı muhtasaran incelenip bilim dünyasına tanıtılacaktır.